Os radicais eruditos latinos jur- ~ jus- no léxico jurídico do Dicionário Houaiss da Língua Portuguesa
DOI:
https://doi.org/10.18364/rc.2025n69.1472Parole chiave:
Lexicography, Morphology, Legal lexiconAbstract
Neste trabalho são analisadas e comentadas unidades lexicais formadas com radicais eruditos latinos, selecionadas nesta magna obra lexicográfica, concebida pelo ilustre investigador e professor HOUAISS e a muito competente equipa de colaboradores no campo do Direito. No Preâmbulo é salientado o postulado de que o vocabulário fundamental do português procede do latim falado, e que além de herdar palavras também herda determinadas pautas para a formação de palavras cultas e tecnicismos, nomeadamente no campo do Direito, com exemplos muito relevantes no âmbito da terminologia jurídica com radicais eruditos latinos. São comentados vocábulos cultos latinos e exemplos das unidades lexicais formadas por derivação e composição, tomando como critério essencial do nosso parecer a informação sintética mas eminentemente pedagógica e de excelente utilidade para os que consultarem uma das mais importantes obras na história da lexicografia das línguas românicas. Finaliza com a conclusão e a bibliografia.
Downloads
Riferimenti bibliografici
ALAÑÓN, F.; HENRÍQUEZ, Mª do C.; OTERO, J.: El latín en la jurisprudencia actual. Cizur Menor (Navarra), Civitas, Thomson Reuters, 2011
.CASTÁN TOBEÑAS, J.: Derecho civil español, común y foral (obra ajustada al programa para las oposiciones a notarías determinadas). Madrid: Reus, 2 vols.. Volumen I: Personas, Propiedad y sus modificaciones. Modos de adquirir la propiedad. Volumen II: Obligaciones y contratos. Segunda edición revisada y puesta al día por A. M ROMÁN GARCÍA.
CUNHA, C.; CINTRA, L.F.: Nova gramática do português contemporâneo. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1985.
DACL = Academia das Ciências de Lisboa: Dicionário do português contemporâneo. Lisboa: Verbo, 2001.
GARCÍA-HERNÁNDEZ, B.: La polisemia de ius, iuris (“derecho”, “aderezo”) y la idea genuina (“unión”) del Derecho Romano”. In Revista de Estudios Latinos (RELat) 10, p. 29-47.
HENRÍQUEZ, Mª do C.: As fontes galego-portuguesas no Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico. In L’obra de Joan Corominas (ed. Joan Solà). Barcelona: Ajuntament de Sabadell, Universitat de Barcelona, Fundaciò Caixa de Sabadell, 1999, p. 221-230.
HENRÍQUEZ, Mª do C.: Las máximas jurídicas latinas en el Diccionario del español jurídico (DEJ). In Revista General de Legislación y Jurisprudencia, núm 4, Madrid, 2020, p. 567-594.
HENRÍQUEZ, Mª do C.: O latim, base da terminologia jurídica europeia. In Postremum Munus. Studia in Honorem Celsi Rodríguez Fernández (eds. H. Cortés, F. J. Ledo, F. Romo). Vigo, Universidade de Vigo, 2023, p. 345-355.
HENRÍQUEZ, Mª do C.: Os prefixos negativos do vocabulário das línguas especializadas do Direito e da Economia no Dicionário Houaiss da Língua Portuguesa. In Confluência. Rio de Janeiro: Liceu Literário Português, núm 67, 2024, p. 9-41.
HENRÍQUEZ, Mª do C.; DE PAULA, Mª N.: La sufijación en el léxico de la jurisprudencia y de la legislación. Vigo: Universidade de Vigo, 1999.
HENRÍQUEZ, Mª do C.; DE NO, E.: Pautas para el análisis del léxico de la Jurisprudencia del Tribunal Supremo. Prólogo de Eduardo García de Enterría. Navarra: Thomson-Civitas, 2005.
HENRÍQUEZ, Mª do C.; DE NO, E.: Historia del léxico jurídico. Prólogo de Luis Gil Suárez. Navarra: Thomson Reuters, 2010.
HOUAISS : Dicionário Houaiss da Língua Portuguesa. Rio de Janeiro: Objetiva, 2001.
MACHADO, J.P.: Dicionário etimológico da língua portuguesa (3ª ed.). Lisboa: Livros Horizonte, 1977.
PENA, J.: Formación de palabras, gramática y diccionario. In Revista de Lexicografía I, 1996, p. 163- 180.
PENA, J.: Sobre la reinterpretación de algunos procesos derivativos en la Base de datos morfológica del español (BDME). In Verba, núm 47, p. 357- 378, 2020.
RAINER, F.: Spanishe Wortbildungslehre. Tubingen: Niemeyer, 1993.
RAINER, F.: La derivación adjetival. In Gramática descriptiva de la lengua española (dirigida por I. Bosque; S. Varela). Madrid, 1999, t.3. p. 4595-4644.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: [Diccionario de Autoridades]. Diccionario de la lengua castellana, en que se explica el verdadero sentido de las voces, su naturaleza y calidad, con las phrases o modos de hablar, los proverbios o refranes y otras cosas convenientes al uso de la lengua. Madrid: Imprenta de Francisco del Hierro. Impresor de la Real Academia Española, 1726, 1729, 1732, 1734, 1737, 1739. (Edición facsímil [1990: Madrid, Gredos]).
RAE; ASALE = Real Academia Española; Asociación de Academias de la lengua española. Nueva gramática de la lengua española. Madrid: Espasa Calpe, 2010.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA; CONSEJO GENERAL DEL PODER JUDICIAL: Diccionario del español jurídico (DEJ). Dirigido por Santiago Muñoz Machado. Barcelona: Espasa Libros, 2016.
RIFÓN, A.: Pautas semánticas para la formación de verbos en español mediante sufijación. Santiago de Compostela: Universidade, Servicio de Publicaciones e Intercambio Científico, 1997.
RIO-TORTO, G.: Gramática derivacional do português (2ª ed.). Coimbra: Imprensa da Universidade de Coimbra, 2016.
VÄÄNÄNEN, V.: Introducción al latín vulgar. Madrid: Gredos, 1968.
VARELA, S.: Morfología léxica: la formación de palabras. Madrid: Gredos, 2005.
WILLIAMS, E. B.: Do latim ao português (3ª ed.). Rio de Janeiro: Tempo brasileiro, 1975.
Downloads
Pubblicato
Fascicolo
Sezione
Licenza
Copyright (c) 2025 Maria do Carmo Henríquez

Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non commerciale 4.0 Internazionale.
Gli autori che pubblicano in questa rivista accettano i seguenti termini: a. Gli autori conservano i diritti d'autore e concedono alla rivista il diritto di prima pubblicazione, con l'opera contemporaneamente concessa in licenza con una licenza di attribuzione Creative Commons che consente la condivisione dell'opera con riconoscimento della paternità e prima pubblicazione su questa rivista. b. Gli autori sono autorizzati ad assumere ulteriori contratti separatamente, per la distribuzione non esclusiva della versione dell'opera pubblicata su questa rivista (es. pubblicazione in un repository istituzionale o come capitolo di libro), con riconoscimento della paternità e pubblicazione iniziale in questo rivista. c.Gli autori sono autorizzati e incoraggiati a pubblicare e distribuire il loro lavoro online (ad es. in archivi istituzionali o sulla loro pagina personale) in qualsiasi momento prima o durante il processo editoriale, poiché ciò può generare cambiamenti produttivi oltre ad aumentare l'impatto e la citazione di opera pubblicata